7. SINIF SOSYAL BİLGİLER 3. ÜNİTE ÜLKEMİZDE NÜFUS

 

1) YERLEŞMEYİ ETKİLEYEN UNSURLAR 

     Geçmişten beri insanlar, yiyecek ve su ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri, kendilerini güvende hissedebilecekleri yerlere yerleşmeyi tercih etmişlerdir.

     İnsanların yerleşim yeri olarak tercih ettiği yerleri doğal ve beşeri faktörler belirlemektedir.

a.Doğal Faktörler: Doğal olarak gerçekleşen, kendiliğinden oluşan faktörlerdir.

b.Beşeri Faktörler: Doğal olmayan, insan eliyle gerçekleştirilen faktörlerdir.

Yerleşmeyi Etkileyen Doğal Faktörler

1) İklim Özellikleri   2) Yer Şekilleri   3) Bitki Örtüsü   4) Su kaynakları    5) Yer Altı Kaynakları 

Yerleşmeyi Etkileyen Beşeri Faktörler

1) Tarım   2) Sanayi   3) Ticaret   4) Turizm   5) Ulaşım   

6) Madencilik   7) Hayvancılık    8) Sosyal ve Kültürel etkenler 

2)TÜRKİYE'DE NÜFUSUNUN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 

     Ülkemiz, doğal ve beşeri koşullar yönünden farklı özelliklere sahiptir. Ülkemizd yerleşmeye çok elverişli alanlar bulunduğu gibi elverişli olmayan alanlarda mevcuttur. Bu nedenle nüfusun dağılışı ülkemizin her yerinde aynı değildir. 

a.Yer Şekilleri :Yer şekilleri ve iklim arasında bir ilişki vardır. Sıcaklığın düşük olduğu yüksek dağlar ve platolar ile yağışın az olduğu alanlar, yerleşmelerin az olduğu yerlerdir. 

Örn: Doğu Anadolu'da yükseltinin fazla oluşu, dağlık alanların geniş yer kaplaması nüfusu etkilemiştir. 

b. İklim: İklimin ılıman olduğu yerlerde nüfus fazla iken, karasal ve sert olduğu yerlerde azdır.

c.Su Kaynakları: Su kaynaklarına yakın yerler yerleşime uygun yerlerdir. Suyun az olduğu bölgede yerleşim ve nüfus seyrektir.

d. Sanayileşme: Nüfusumuzun önemli bir kısmı, sanayinin geliştiği yerlerde toplanmıştır. İstanbul, Bursa, İzmit gibi illerin nüfusu bu yüzden fazladır.

e. Tarım: Ülkemizde tarıma elverişli alanlarda nüfus daha fazladır.

f. Ulaşım: Ulaşım yollarına yakın yerlerde bulunan yerleşim birimleri daha fazla gelişmiştir.

g. Turizm: Akdeniz ve Ege kıyılarının turizme elverişli oluşu yaz aylarında nüfusu artıran etkendir.

h. Maden: Maden çıkarılan ve işletilen yerler, hızla büyüme ve gelişme potansiyeline sahiptir. Zonguldak ve Batman buna örnektir. 

TABLO VE GRAFİKLERLE ÜLKEMİZ 

1) Niçin Nüfus Sayımı Yapılır?

     Türk tarihinde ilk nüfus sayımı 1831 yılında Osmanlı padişahı II. Mahmut tarafından yaptırılmıştır. Cumhuriyet tarihinde ise ilk defa nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır.

     2007 yılından itibaren ülkemizde ADNKS (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) sayesinden nüfusumuzun özellikleri T.C. kimlik numarası ile elektronik ortamda öğrenilmektedir.

     Ülkemizde nüfus sayımlarını Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yapmaktadır.

a. Nüfus Sayımının Amaçları

1) Ülkede yaşayan nüfus miktarını

2) Ülkenin nüfus artış hızını

3) Ülke içindeki nüfus dağılımını,

4)Nüfus yoğunluğunu,

5) Nüfusun yaş, cinsiyet, eğitim, çalışma gibi özelliklerini,

6) Eğitim, sağlık, ulaşım vb. ihtiyaçların belirlenmesini ve buna göre yatırım yapılmasında yardımcı olur. 

b. Nüfus Sayımlarıyla Tespit Edilen Bilgiler 

1) Nüfusun sayısı ve yoğunluğu

2) Nüfusun artışı - azalışı

3) Kır - kent nüfusu

4) Nüfusun yaş ve cinsiyet durumu

5) Nüfusun öğrenim durumu

6) Nüfusun okuryazarlık durumu

7) Nüfusun medeni durumu

8) Doğum ve ölüm oranları

9) Çalışan nüfusun sektörlere dağılımı gibi konuları tespit edebiliriz.

2) Grafiklerle Türkiye Nüfusunun Özellikleri ( 2018 TÜİK verileri baz alınmıştır.)

     31 Aralık 2018 tarihi itibariyle ülkemizin nüfusu TÜİK verilerine göre 82 milyon 3 bin 882 kişidir.

     Nüfus yoğunluğu olarak ifade edilen ''Bir kilometrekareye düşen kişi sayısı'' 2018 yılında 107 kişiye yükselmiştir. 

     Yıllık nüfus artış hızımız, 2017'de binde 12.4 iken 2018'de binde 14,7'ye çıkmıştır.

2018 verilerine göre;

NÜFUSU EN FAZLA OLAN İLK 5 İLİMİZ           NÜFUS YOĞUNLUĞU EN FAZLA OLAN İLK 5 İLİMİZ 

1)İstanbul                                                      1) İstanbul

2) Ankara                                                      2) Kocaeli

3) İzmir                                                         3) İzmir 

4) Bursa                                                        4) Yalova 

5) Antalya                                                     5) Gaziantep 

2018 verilerine göre;

NÜFUSU EN AZ OLAN İLK 5 İLİMİZ      NÜFUS YOĞUNLUĞU EN AZ OLAN İLK 5 İLİMİZ

1) Bayburt                                                          1) Tunceli

2) Tunceli                                                           2) Erzincan

3) Ardahan                                                          3) Ardahan 

4) Kilis                                                                4) Bayburt 

5) Gümüşhane                                                     5) Sivas 

3) GÖÇ 

a. Göç Nedir? 

     İnsanların bir yerden başka bir yere çeşitli nedenlerden dolayı geçici (mevsimlik) ya da kalıcı (sürekli) taşınmasına göç adı verilir. 

     Göçlere neden olan faktörleri şu başlıklar altında toplayabiliriz: 

1)Doğal Nedenler:

+Deprem   + Kuraklık   +Sel   +Heyelan   +Volkanik Olaylar   +Erozyon vb.

2) Ekonomik Nedenler:

+İş bulma   + Ticaret   +Turizm   +Tayin vb.

3) Sosyal Nedenler:

+Din   +Miras   +Kan davası   +Sağlık   +Turizm   +Eğitim vb. 

4) Siyasi Nedenler:

+Mübadele   +Terör   +İşgaller   +Savaş vb.

ÖNEMLİ NOT: Mübadele : Ülkeler arasında insanların yer değiştirilmesidir. Tarihimiz 1923-1930 yılları arasında Yunanistan ile aramızda nüfus değişimi yapılmıştır. 

b. Göç Çeşitleri 

1) Oluşum Nedenlerine Göre:

   a.Gönüllü Göç 

   b. Zorunlu Göç

2) Mesafesine Göre:

   a. İç Göç 

   b. Dış Göç 

3) Süresine Göre: 

   a. Sürekli (Kalıcı) Göç

   b. Geçici (Mevsimlik) Göç 

4) Yapıldığı Yerin Özelliğine Göre: 

   a. Kırdan kente 

   b. Kentten kıra 

   c. Kırdan kente

   d. Kentten kente 

İÇ GÖÇ

     Ülke sınırları içerisinde gerçekleşen göçlerdir.

*İç göçler genellikle kırdan kente doğru yapılır.

*Göçlere neden olan en önmeli faktör ekonomidir.

* İç göçler sonucunda sonucunda ülke nüfusunda artma ve azalma yaşanmaz.

*Ülkemizde iç göçler genellikle iç ve doğu kesimlerden kıyı ve batı kesimlere doğru yapılmaktadır.

İç Göçlerin Nedenleri:

1) Kırsal alanda nüfus artışının yüksek olması

2) Miras yoluyla toprakların küçülmesi

3) Tarımda makina kullanımının yaygınlaşması 

4) Köylerde eğitim, sağlık, sosyal ve kültürel imkanların kısıtlı olması

5) İklim ve yeryüzü şekillerinin olumsuz etkisi 

6) Kırsal alanda işssizliğin artması 

İç Göçlerin Sonuçları:

1) Ülke içinde nüfus dengesiz dağılır.

2) Kır nüfusu azalır, kent nüfusu artar.

3) Kentlerde konut sıkıntısı yaşanır.

4) Kentlerde düzensiz yapılaşma (gecekondulaşma) artar.

5) Şehirlerde ulaşım sıkıntısı yaşanır.

6) Fabrikalar şehir içinde kalır ve çevre kirliliği artar.

7) Kentlerde işsizlik artar.

8)Kentlerde altyapı hizmetlerinde aksamalar yaşanır.

9) Kentlerde eğitim ve sağlıkta kalabalıktan dolayı sıkıntılar yaşanır. 

DIŞ GÖÇ 

     Ülke sınırları dışına doğru yapılan göçlerdir.

NOT: Dış göç ülkemizden başka ülkelere olabileceği gibi başka ülkelerden ülkemize doğruda olabilir.

Dış Göç Çeşitleri:

1) İşçi göçü   2) Mübadele   3) Beyin göçü   4) Gönüllü göç(Eğitim vb.)   5)İltica (Sığınma)

Dış Göçlerin Sonuçları:

1) Göç alan ülkede nüfus artar, göç veren ülkede nüfus azalır.

2)Ülkeler arası siyasi, kültürel ve ekonomik etkileşim meydana gelir.

BEYİN GÖÇÜ: Bir ülkede iyi eğitim almış, üreten, kalifiye, yetenekli, nitelikli, seçkin, profesyonel kişilerin kendi ülkelerinde yeterli imkanların olmaması ve gerekli desteğin verilmemesinden dolayı araştırma ya da çalışma yapmak amacıyla en verimli dönemlerinde gelişmiş ülkelere gitmeleriyle oluşur. (Beyin göçü veren ülkelerin gelişimi yavaşlar.)

YERLEŞME VE SEYAHAT ÖZGÜRLÜĞÜM VAR 

YERLEŞME VE SEYAHAT HÜRRİYETİ

     İnsanların istediği yere seyahat edebilme ve erleşme hakkı vardır. Yerleşme seyahat hürriyetimiz İNSAN HAKLARI BİLDİRGESİ ve ANAYASA'mız tarafından güvence altına alınmıştır. 

     İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin 13. Maddesi (Seyahat Özgürlüğü) : Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır. Herkes kendi ülkesin de dahil olmak üzere herhangibir ülkeden ayrılmak ve ülkesine yeniden dönmek hakkına sahiptir. 

     Anayasamızın 23 Maddesi (Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti) : Herkes yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir. Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak vatandaşlık ödevi ya da ceza soruşturması ve kovuşturması gereği sınırlanabilir. Seyahat edebilme ve yerleşme hürriyeti devlet tarafından güvence altındadır. Bazen yasalar çerçevesinde bazende doğal etkenler nedeniyle bu haklar kısıtlanabilir. 

     Anayasanın 23. Maddesine Göre, Yerleşme ve Seyahat Hürriyetinin Kısıtlanabileceği Durumlar Şunlardır:

a.Seyahat Hürriyeti;

1)Suç soruşturmasını ve kovuşturmasını yapmak

2)Suç işlemesini önlemek amacıyla sınırlanabilir

NOT: Seyahat özgürlüğüne getirilecek kısıtlamalar sadece bu özgürlüğün kullanımına değil bireyin çalışma, eğitim, sağlık alanlarındaki özgürlükleri ile sosyal ve ekonomik özgürlüklerininde kısıtlamasına yol açabilir.

b. Yerleşme Hürriyeti;

1) Suç işlemesini önlemek

2)Sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek

3) Sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak

4) Kamu mallarını korumak amacıyla sınırlanabilir.

c.Yerleşme Hürriyeti Kapsamında;

1)Devlet arazisi

2)Milli par ve sit alanları

3) Tarih alanlar 

4) Askeri bölgelere yerleşim yapılamaz.