SEÇMELİ HALK KÜLTÜRÜ DERSİ - ANADOLU'DA GELENEKSEL ADETLER (GELENEKSEL BESLENME BİÇİMLERİ- SOFRA ADETLERİ)

1) GELENEKSEL BESLENME BİÇİMLERİ

 * Türk mutfağı, Çin ve Fransız mutfağıyla birlikte dünyanın en zengin üç mutfağından biri kabul edilmiştir.

* Beslenme geleneklerimizde, ailenin komşularıyla ilişkileri de önemlidir. Göz hakkı, koktu diyerek zaman zaman komşulara ve yoksullara yemek gönderilir.

* Komşuya iade edilecek yemek kabı boş gönderilmez. Küçük bir armağanla veya değişik bir yiyecekle geri verilir.

* Başlakarını imrendirmemek için yiyecek maddeleri açıkta eve götürülmez, sohbetlerde evde pişirilen yemeklerden söz edilmez. Mecbur kalınırsa söylesi ayıp diye söze başlanır.

* Aile ekonomisine katkıda bulunmak amacıyla yiyecek ve içeceklerden bir bölümünün evde üretilmesine çalışılırdı. Tarhana, erişte, salça, reçel, yoğurt, peynir, turşu, konserve evde yapılırsa ekonomik olurdu.

* Baklagiller, pirinç bol ve ucuz oldukları mevsimde satın alınırdı. Sebze ve meyveler kurutma ve maddeleri en iyi konserve yoluyla kışa saklanırdı.

2) SOFRA ADETLERİ

* Tük ailesi günümüzde genellikle bir gün içinde üç defa sofra başında toplanmaktadır. Sabah, öğle ve akşam.

* Yemeğe aile reisi (baba, dede) besmele çekerek, afiyet olsun diyerek başlamadıkça diğerleri hiç bir şey yemezler. Sofrada misafir varsa o da aile reisinin yemeğe başlamasını bekler.

* Türk sofra geleneğinde yemek sağ elle yenir. Bugün de bu gelenek devam etmektedir. Ancak çatal ve bıçak beraber kullanılacaksa çatalın sol, bıçağın sağ elle tutulması yaygınlaşmıştır.

* Sofrada tabaklara yemek dağıtımını, anne veya baba yapar. Annenin bu görevi yaptığı durumlar daha çoktur. Çünkü anne kimin, hangi yiyeceği, ne kadar yiyeceğini iyi bilir.

* Artan yemeklerin dökülmemesi için ilk önce tabaklara daha az yemek konur. Daha fazla yemek isteyenler, tabaklarındakini bitirdikten sonra tekrar isteyebilir.

* Türk sofrasında yemek şu sırayla yenir: Çorba, et veya etli sebze yemeği, pilav, makarna ve börek, zeytinyağlılar, tatlı ve meyve.

*Yemek, sofra gelenekleri başka bir değişle sofra adabı, her millette olduğu gibi Türk milletinde de yüzyılar öncesinden şekillenmiştir. Sofraya getirilen her yemekten yenir. Yemek ayırt edilmez. Sağlık dolayısıyla bazı yiyecekleri yiyemeyenler mazeretlerini mümkünse sofra kurulmadan önce söylerler.

* Sofrada uyulması gereken bazı kurallar:

1. Yemekler, damlatılmaz ve sofraya dökülmez.

2. Yemekler koklanmaz, soğutulmak amacıyla üflenmez.

3. Ekmek ve et bıçakla kesilir. Eller ve bıçak ekmekle temizlenmez. Ekmek çöpe atılmaz. Kaşık ve çatal ekmek diliminin üzerine konmaz. 

4. Lokma, ağızda iyice çiğnendikten sonra yutulur.

5. Ağızda lokma varken konuşulmaz.

6. Ağız şapırdatılmaz, çirkin sesler çıkarılmaz.

7. Kimsenin yediği gözetlenmez.

8. Yemekte ölülerden, hastalardan, iğrenilir şeylerden söz edilmez.

9. Aksırılmaz, sümkürülmez, baş ve gövde kaşınmaz. Zaruri durumlarda müsaade istenerek lavobaya gidilir.

10. Dışarıya bırakılacak artıkları (kemik, meyve kabukları gibi), herkes kendi önüne veya artık tabağına koyar.

11. Yemeğin sonunda baba veya dede dua eder, yemeği pişirine teşekkür eder. Aile fertleri dua sonrası amin dedikten sonra yemeği pişirene eline sağlık, çok güzel olmuş gibi sözlerle teşekkür etmeyi unutmazlar.

12. Sofra duası, toplu yemeklerde duahanlar tarafından yapılır. Sofra duasından bir lokma yenmesi gelenektir.

13. Genel sofra duasının yanında, yemek yiyenler ve misafirler şu sözlerle yemeğe son vererek hem dua hem de teşekkür etmiş olurlar. Bazı teşekkür cümleleri:

- Ziyade olsun

- Allah'a çok şükür

- Kesenize bereket

- Sofranız daim olsun

- Sofranızda Halil İbrahim bereketi olsun

- Biz yedik Allah arttırsın